برای مجموعه‌داران و علاقه‌مندان به تاریخ، سفر به گذشته مانند سفر در زمان است. این امکان را فراهم می‌کند تا از طریق اشیای ملموسی که لحظاتی از دوران گذشته را حفظ کرده‌اند، داستان‌ها، فرهنگ‌ها و سنت‌های فراموش‌شده را کشف کنند. صفدر ننسی در کتاب نفیس خود، پاکستان: شکوه روزگاران گذشته، با مهارت تمام خوانندگان را به سفری در تاریخ پاکستان می‌برد. این کتاب مجموعه‌ای از تبلیغات قدیمی، کارت‌پستال‌ها، کارت‌های تجاری، نقشه‌ها، سکه‌ها، جعبه‌های کبریت، استریوگراف‌ها و صنایع فلزی را در بر دارد. 

این کتاب با مقدمه‌ای تأمل‌برانگیز آغاز می‌شود که دیدگاه ننسی را در مورد تاریخ و فرهنگ مادی بیان می‌کند: 

«پاکستان ملتی چندپاره است. جمع‌آوری (اشیای تاریخی) راهی برای کنار هم قرار دادن دوباره آن است.»

ننسی با ارائه اشیای روزمره از گذشته—به جای اتکا صرف بر روایت‌های تاریخی مکتوب—خوانندگان را تشویق می‌کند تا تاریخ را از زاویه‌ای جدید ببینند. مجموعه او نشان می‌دهد که پاکستان روزگاری دارای فرهنگی متنوع، اقتصادی شکوفا و هنری غنی بود، که در تضاد آشکاری با وضعیت کنونی قرار دارد. 

مروری بر دوران طلایی تبلیغات 

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های پاکستان: شکوه روزگاران گذشته، مجموعه تبلیغات قدیمی آن است. این تبلیغات که برخی به دهه ۱۹۲۰ بازمی‌گردند، چشم‌اندازی از فضای تجاری و فرهنگی هند بریتانیا و پاکستان اولیه ارائه می‌دهند. 

به عنوان مثال، تبلیغ اتومبیل شورلت تورینگ—خودرویی برای تمام فصول که توسط شرکت ناراینداس و شرکا منتشر شده، نشان می‌دهد که مالکیت خودرو در آن زمان چقدر منحصر به فرد بوده است. برخلاف امروز که اتومبیل‌ها به یک وسیله حمل‌ونقل رایج تبدیل شده‌اند، در آن دوران فقط طبقه‌ای خاص از نخبگان بریتانیایی و برخی از ثروتمندان هندی قادر به خرید آن بودند. 

تبلیغات دیگر، مانند تبلیغ عکاسی مینایی، که زمانی پرطرفدار بود اما اکنون تقریباً فراموش شده است، روند تکامل صنایع و تغییر ذائقه مصرف‌کنندگان را نشان می‌دهند. با این حال، در حالی که مینای‌کاری عکاسی به تاریخ پیوسته، برندهایی مانند پارکر همچنان انتخاب نخست کلکسیونرها و علاقه‌مندان به نوشت‌افزارهای کلاسیک باقی مانده‌اند. 

همچنین تبلیغات قدیمی ماشین‌های تحریر، که اکنون به اشیای تزئینی تبدیل شده‌اند و در موزه‌هایی مانند TDF Ghar به نمایش گذاشته می‌شوند، زمانی بخش مهمی از روزنامه‌ها و مجلات را اشغال می‌کردند. 

شیوه‌های فراموش‌شده سفر و دوران طلایی صنعت کشتیرانی 

این کتاب همچنین یادآور دورانی است که کشتی‌ها وسیله اصلی حمل‌ونقل بودند، حتی برای زائران حج. امروزه، سفر حج از طریق دریا تقریباً غیرقابل تصور است، اما زمانی صنعت کشتیرانی پاکستان در این حوزه پیشتاز بود. آخرین کشتی که این خدمت را ارائه داد، MV Shams بود که در سال ۱۹۹۴ تحت مالکیت PNSC قرار داشت، اما سرانجام اوراق شد. 

بخش دیگر کتاب به تاریخ خطوط هوایی اورینت می‌پردازد، شرکتی که در سال ۱۹۴۶ در هند بریتانیا تأسیس شد و پس از استقلال پاکستان، هسته اولیه شرکت هواپیمایی بین‌المللی پاکستان (PIA) را تشکیل داد. این ایرلاین نقش کلیدی در انتقال مهاجران و کالاها بین پاکستان شرقی و غربی داشت، نمادی از وحدتی که قبل از جدایی بنگلادش در سال ۱۹۷۱ وجود داشت. 

تبلیغات قدیمی پاکستان شرقی را به عنوان مقصدی پرجنب‌وجوش و توریستی معرفی می‌کنند، یادآور دورانی که پاکستان یکپارچه بود. این نگاه تاریخی بر ضرورت افزایش حس مالکیت ملی و مسئولیت‌پذیری در برابر کشور تأکید دارد. 

تغییرات در پوشش زنان: افول ساری در پاکستان 

این کتاب همچنین تحول در پوشش زنان را بررسی می‌کند، به‌ویژه تغییر در استفاده از "ساری". زمانی زنان در پاکستان این لباس را در محیط‌های کاری، بازارها و مهمانی‌ها بدون محدودیت می‌پوشیدند، اما پس از اسلامی‌سازی دهه ۱۹۸۰، پوشیدن ساری محدود به برخی جوامع قومی خاص و مراسم‌های رسمی شد. تصاویر موجود در کتاب نشان‌دهنده دورانی است که مد و پوشش در پاکستان آزادانه‌تر و متنوع‌تر بود. 

کراچی قدیم: شهری باشکوه و بحران‌زده 

بدون عکس‌های کراچی قدیم، هیچ مجموعه‌ای از تصاویر تاریخی پاکستان کامل نخواهد بود. ننسی در این کتاب تصاویری ارزشمند از معماری ونیزی کراچی گرد آورده است، تصاویری که نشان می‌دهد این شهر زمانی قابل زندگی، زیبا و مملو از نخبگان اجتماعی بود. 

بخش دیگری از کتاب به شیوع طاعون خیارکی در کراچی در سال ۱۸۹۶ می‌پردازد. این بیماری که بخشی از همه‌گیری سوم طاعون بود، از چین آغاز شد و از طریق مسیرهای تجاری دریایی به کراچی رسید. این بخش شامل تصاویری نادر از تدابیر کنترلی اتخاذشده برای مهار این بحران است. 

علاوه بر کراچی، کتاب تصاویری از سایر شهرهای پاکستان را نیز شامل می‌شود که تغییرات چهره این شهرها را در گذر زمان نشان می‌دهند. 

سنت‌های فراموش‌شده صنایع فلزی در پاکستان 

یکی از بخش‌های جالب کتاب، نگاهی به سنت‌های کهن فلزکاری در پاکستان است. از استفاده از مس در تمدن دره سند گرفته تا صنعت برنج‌کاری در پیشاور، این بخش مهارت و میراث فرهنگی استادکاران فلز را نشان می‌دهد. 

این بخش شامل مجموعه‌ای از آثار قدیمی و میراث خانوادگی نویسنده است که بسیاری از آنها امروزه کمیاب شده‌اند. 

یکی از تأثیرگذارترین قسمت‌های کتاب، ادای احترام به پدر مرحوم ننسی است که علی‌رغم محدودیت‌های مالی، مجموعه‌ای ارزشمند از سکه‌های نادر گردآوری کرده بود. این بخش از کتاب، تاریخ سکه‌های دوره مغول و ضرابخانه‌های باستانی در پاکستان را بررسی کرده و اهمیت سکه‌شناسی در فهم تاریخ سیاسی، اقتصادی و مذهبی را برجسته می‌کند. 

تحول کتاب‌ها و نقشه‌های قدیمی 

ننسی همچنین تاریخ کتاب‌ها را از لوح‌های گلی سومری تا اختراع کاغذ توسط چینی‌ها بررسی می‌کند. او به تفاوت بین کتاب‌های قدیمی، نایاب و نسخه‌های کهن پرداخته و بخشی از مجموعه شخصی خود شامل دست‌نوشته‌های فارسی، اردو و عربی را به نمایش می‌گذارد. 

بخش دیگری از کتاب به نقشه‌های قدیمی اختصاص دارد و مرزهای متغیر منطقه هند-پاکستان را نشان می‌دهد. در اینجا، کتاب نقشه‌های نادر پاکستان اثر فقیر سید اعجازالدین نیز مورد اشاره قرار گرفته است. 

نتیجه‌گیری: سفری در زمان 

پاکستان: شکوه روزگاران گذشته تنها یک مجموعه خاطره‌انگیز نیست، بلکه تجربه‌ای زنده از تاریخ است. این کتاب به خوانندگان کمک می‌کند تا ارتباط عمیق‌تری با میراث فرهنگی پاکستان برقرار کنند و درک بهتری از تحول اجتماعی و تاریخی کشور به دست آورند. 

ننسی با این اثر ارزشمند نه‌تنها زیبایی گذشته را به تصویر می‌کشد، بلکه اهمیت حفظ فرهنگ مادی را نیز یادآور می‌شود. این کتاب، سندی ارزشمند برای علاقه‌مندان به تاریخ، مجموعه‌داران و پژوهشگران فرهنگ پاکستان است.

https://tribune.com.pk/story/2533218/a-glimpse-of-vintage-pakistan